Забаре дийцарш

Цхьана юьртахь ч1ог1а дуьненах самукъа долуш цхьа стаг хилла.

Ша г1еметта х1оьттича а, синкъерам бу аьлла меттиг хааелча, говрахь цига воьдуш хилла иза.

Мацца а цамгар кхетта меттахь висина хьара. Шен виъ к1ант схьа а кхайкхина, цаьрга вист хилла да: «Велларг ден лур ву бохург бакъ делахь со ц1а вог1ур ву шуна, со ц1а ца ваг1ахь, хаалаш, и бакъ доцийла».

* * *

Вай ц1ера дахале хилла х1ара. Цхьана ло диллинчу 1уьйрана, Сиржа-Эвлара цхьа жима стаг вахана дечиг даккха Ц1е-Ведана хьала, салаз а йоьжна. Ша кечдина дечиг т1едотта салаз юххе ялаян х1ара кийча волчу минотехь, ц1аьххьана цхьа цхьогал гучдаьлла-кх. Шад тухуш говр човха а еш, цунна т1аьхьа хаьхкина кхо. Мичара, цхьогал-м дукха хан ялале къайладаьлла, ткъа х1ара ша а тилвелла. Х1инца кху хьунхахь висахь ду-кх доьхнарг бохуш, х1ара д1асахьийзаш буьйса а йоьллла.

Эххара хьуьнхара ара а валавелла, цхьана корехь богуш къуьда а гина х1ара цига керта хьаьвза. Дика хьошалла до кхунна. Йовха чохь парг1ат ваьлла, товхара хьожа етталу сискал схьаяларе сатуьйсуш х1ара 1ачу хенахь, кхин цхьа хьаша а вуссу кхаьрга. Иза Шелара хилла. Дукха хан ялале сискаллий муьста берамий хьалха диллира хьусамнанас. Сиржаэвлахочо ца 1ебаш ч1огг1а, юх-юха сискал муьста берам чу 1уьттуш. Таккха вист хилла шелахо: «Жима къонах, айхьа цкъа чу 1оьттина сискал, кхьин шолг1а кеда чу ма 1отта», – аьлла. Шега аьлларг ч1ог1а ца тайна сиржаэвлахо, кхин рицкъах ца кхетта. 1уьйрана, цхьа боккха кад буьззина кхоьашший, сийсара йисина сискалан ах хьалха йиллина х1усамнанас. Сиржаэвлахо вист хилира:

– Маса 1айг кхоьаш хир ю кедахь?

– Дера хаац, цхьа б1е 1айг хила там бу-кх, – аьлла х1усамнанас.

– Т1аккха 1айг а цхьа б1е безар бу.

– Ой, х1унда? – цецъяьлла х1усамнана.

– Цкъа чу 1оьттина 1айг, юха чу 1отта йиш йолуш вац х1ара шелахо, – элира сиржаэвлахочо. Сийсара шена йина 1оттар д1айоькхуш.

Мотт бастар

Шина вешин урдо хилла юкъах лелош, т1ехь йийна хьаьжк1а а йолуш. Воккхах волчу вешин ц1е Мука хилла. Жимах волчо зуда ялина шо долушехь, Мука мотт бастийтаза хилла несе.

«Ялол, хьаьжк1ана асар дина дог1ур вай», – аьлла цкъа Мукас несе. Йист ца хуьлуш, шен метиг а белш т1е а тесна, т1аьхьа х1оьттина нус. Урдо доккха хилла. «Х1ара асар тахана чекхдаккха г1ерта хир ма вац х1ара», – ойла йора несо.

Д1а ма кхеччи, ка-тоьххана асар долийна Мукас. Делкъана мукъне садо1ур ду бохуш 1ийна нус. Мичара, Мука-м дагахь а ца хилла асар дечуьра саца.

Марвашас садо1уш ца хилча, нус а д1аг1иртина кхунна т1аьха къар ца луш.

Суьйре т1е еъна, х1ара шиъ асар дина а даьлла.

Т1аккха шен метиг белш т1е а тесна мотт баьстина несо: «Боккхачу дехка ц1е йолу к1ант, вайшиммо асар ца дина бохучунна къематдийнахь ялсмане хьарам йойла-кх», – аьлла.

Х1усамнана д1аяьлча

Цхьана стеган х1усамнана кхелхана хилла. Ша х1ун дийр ду ца хууш синтем байна, холчахь хилла и стаг. Лулахочо моллига жайна даккхийта аьлла кхуьнга. Иштта, вахана моллас жайна даьккхича а г1оле ца еъна.

Юха т1е ваха ца х1уттуш хьара лелачу юкъана молли а зуда елла. Т1аккха вахана моллига кадам а беш кхо аьлла: «Хьуна-м х1ун дара, хьаьйна жайнеш дохуш 1ийр вара хьо-м», – аьлла.

П.С.: Х1усамнана д1аяьллачуьна молха – хье ца луш зуда ялор ду. Берашна и хаа деза. Велларг юха ца вог1у, виснарг ца ваьхча ца волу. Вайн дахар иштта а ду доца. Доьзало г1айг1а бан беза шайн дена…

Дагин безам

Тхан лулахь цхьа воккха стаг вара. Оха цунах Дага олура, ц1е ца йоккхуш.

Цхьана к1иран дийнахь, Шела етт бохка вахнера х1ара, х1усамнана къар а ца елла. Вон амал йолуш бара и етт. Шела кхаччалц хала сецош д1абигира Дагас и. Етт ийзош базара юкъа воьдуш кхуьнан ц1аьххьана цхьана йоккхачу стагах б1аьрг кхета Даги. Цхьа ша тайпа хаза т1е дуьйхина барзакъ долуш, к1айн корталий т1ам т1ехьа тесна, ч1ог1а товш хилла и зуда.

«Ой, хьара мила яра-а, суна цхьанхьа гам-гина х1ара», – ойла хьаьвза Дагин коьрте.

Эцца кхунна дага еара Х1ийжан: кхуьнан дуьхьарлера безам. Дагина Х1ийжанас йиллина хан а йолуш, вай ц1ера а даьхна диснера и захало. Цул т1аьхьа мел лехарх Дагина Х1ийжан ца карийнера. Х1инца 2010-г1а шо дара. Етт бицбеллера Дагина.

Иза-м кхуьна карара а баьлла Сиржа-Эвла ц1а баханера. Ц1а кхаьчна етт гича х1усамнанна моттаделла Дагига саца а ца белла беъна. Дагина ма1а 1оьттина хила тарлуш а дара. Ткъа Дагина-м, Х1ийжан гинчул т1аьхьа, етт хьовх, дуьне а дицделла хилла.

Ша ца гойтуш, Х1ийжан яьл-яьллачу волуш лийлира Дага, Ведана йоьдучу автобус т1е а хиъна и д1аяххалц. Коьртехь ойланаш сов евлла, къона хан дагаеъна, муха кхочу ца хууш г1аш Шелара Сиржа-Эвла кхечира Дага. Х1усамнана кхуьнга етт хьахо ца х1оьттира.